Er is nog geen man overboord, want met een deadline op dinsdag gaan we nu pas echt de laatste dagen in. Een klimaattopdeadline is zo zacht als boter, al lijkt de voorzitter dit jaar wel echt érg gefocust om het dinsdag af te ronden. Voor de laatste onderhandelingen is het meest politieke onderwerp ‘het einde van fossiel’. Het voelt in een stad als Dubai paradoxaal, maar die uitspraak is dichterbij dan ooit. Want hoewel klimaatverandering komt door het gebruik van fossiele brandstoffen, heeft nog geen enkel van de 27 voorgaande toppen dat geconcludeerd.
In de afgelopen twee jaar probeerde Europa, samen met gelijkgezinde landen, bewoording over fossiele brandstoffen in de eindtekst van een klimaattop te krijgen. Twee jaar geleden in Glasgow lukte dat alleen wat betreft kolen, en dan nog werd dit het zwakkere ‘afbouw’, in plaats van een echte ‘uitfasering’ Dit gebeurde onder druk van China en India. Vorig jaar wisten landen als Egypte, Rusland en Saudi-Arabië dit uit de tekst te houden. Dit jaar heeft Europa zich voorbereid en is met een duidelijk doel naar de top gekomen: er moet een einde komen aan fossiel.
Ook nu woedt er een strijd langs traditionele lijnen en zijn olie- en gasproducerende landen felle tegenstanders van dergelijke teksten. Zij proberen met name ontwikkelingslanden aan hun zijde te krijgen, geholpen door de ruim 2.000 lobbyisten van fossiele bedrijven, die ook toegang hebben tot de klimaattop. Dat het nu menens is rond het einde van fossiel, laat ook de brief van de voorzitter van de organisatie voor olie-exporterende landen (OPEC) zien, daar wordt de hitte gevoeld van het einde van het fossiele verdienmodel. Hij roept de OPEC-landen op om elke tekst te blokkeren die het uitfaseren van fossiele brandstoffen noemt. Een kat in het nauw.
In de discussie rond het einde van fossiel zien we grofweg twee soorten argumenten. Ten eerste het argument van ‘eerlijkheid’. Het Westen heeft een eeuw lang geprofiteerd van de rijkdom en ontwikkeling die komt met het gebruik van fossiele brandstoffen, dat kunnen we landen en mensen die dat nog niet hebben niet ontzeggen. We moeten daarom hooguit onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen ‘verminderen’, maar niet ‘uitfaseren’. Voor veel landen is het inmiddels echter goedkoper om versneld duurzame energie te ontwikkelen. Dit alternatief moet dan ook een stevige positie in de tekst krijgen, waarin zowel doelen als financiering terug moeten komen, zodat duidelijk is dat een einde aan fossiel niet de ontwikkeling van armere landen in de weg zit.
Daarnaast wordt geprobeerd om het puur en alleen te hebben over het verminderen van uitstoot, niet over de oorzaak van het probleem: namelijk het verbranden van fossiele brandstoffen. Dit lijken twee kanten van dezelfde medaille, maar dat is niet vanzelfsprekend voor iedereen. Uitgestoten CO2 zouden we immers ook onder de grond kunnen opslaan, middels zogenaamde CCS (Carbon Capture and Storage). Ook wel ‘abatement’ genoemd, en dus willen olie- en gaslanden alleen een einde aan ‘unabated’ fossiel: dus je mag alles nog opbranden, zolang je het maar opvangt. Hoewel dit inderdaad een puzzelstukje van de oplossing is voor sectoren zoals cement, waar nog geen goed duurzaam alternatief voor is, is het volstrekt ongeloofwaardig om dit als oplossing voor de hele economie neer te zetten. Vaak zijn er goedkopere alternatieven en is het simpelweg technisch onmogelijk.
De kern van deze discussie is dat woorden er toe doen. Wordt het ‘phase down’, ‘phase out’ of noemen we niets? Wordt het ‘unabated’ fossiel of niet? En durven we als wereld een tijdspad te noemen? Voor nu liggen er vijf opties op tafel, met elk hun eigen ambitieniveau, achtergrond en belangen.
