De rechtszaak werd eind 2021 aangespannen door een Syrisch gezin met vier kinderen, die in oktober 2016 in Griekenland asiel aanvroegen. Elf dagen later werden zij, echter, door Frontex en de Griekse autoriteiten op een vliegtuig gezet richting Turkije, zonder behandeling van hun asielaanvraag en zonder een uitzettingsbesluit. Op deze illegale uitzet-vlucht waren Frontex-medewerkers aanwezig. Het gezin werd direct na aankomst in Turkije gevangen gezet en eindigde uiteindelijk, door gebrek aan basisvoorzieningen, in Noord-Irak. De EU-rechtbank oordeelde dat Frontex’ taak bij terugkeeroperaties beperkt is tot technische en operationele bijstand en het agentschap daardoor niet verantwoordelijk kon worden gehouden voor de illegale uitzetting.
Strik: “Volgens de wetgeving is Frontex verplicht om bij elke handeling de mensenrechten na te leven, bovendien moet het zich terugtrekken uit operaties zodra die naleving niet kan worden gegarandeerd. Toch blijkt dat voor het Hof niet genoeg om Frontex nu aansprakelijk te stellen voor diens rol bij illegale terugkeeroperaties.”
“Frontex heeft een enorme impact op mensenlevens, bovendien krijgt het steeds meer taken, middelen en verantwoordelijkheden. Juist daarom moet de aansprakelijkheid van de organisatie goed geregeld en onbetwistbaar zijn. Frontex kan niet boven de wet staan. De bal ligt nu bij de EU-wetgevers om de verantwoordelijkheid én aansprakelijkheid van Frontex te verduidelijken. Alleen dan blijven slachtoffers niet met lege handen te staan”, aldus Strik.
Strik vervolgt: “Deze uitspraak legt de verantwoordelijkheid bij terugkeer operaties geheel bij het EU-land dat Frontex ondersteunt, ook als Frontex de uitvoerende instantie is. We moeten nog zien hoe het Hof redeneert als Frontex de mensenrechten schendt bij het bewaken van de grenzen. Want daar past het Frontex zelf rechtstreeks de Europese regels toe. Over Frontex’ aansprakelijkheid bij pushbacks heeft het Hof tot nu toe geen uitspraak gedaan. Niettemin maakt de uitspraak naleving van de mensenrechten door de EU-landen nog urgenter, bij terugkeer maar ook bij grensbewaking. Tot nu toe treedt de EU-Commissie nauwelijks op tegen landen die zich schuldig maken aan illegale terugkeer of pushbacks. Die handhavingsrol moet de Commissie echt gaan oppakken, anders laten we zowel Frontex als het EU-land hiermee wegkomen.”
De Frontex-verordening wordt momenteel geëvalueerd. Naar verwachting zal de Commissie eind dit jaar op basis van deze evaluatie besluiten of zij de verordening zal herzien. Die herziening is hét moment om de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van Frontex duidelijker te regelen.
